Προσωπικά Δεδομένα: Το Ανθρώπινο Δικαίωμα του 21ου Αιώνα

 Γράφει ο Χριστόφορος Παναγιωτούδης

Η Ελευθερία Στην Ψηφιακή Εποχή Ξεκινά Από Την Κυριότητα Πάνω Στα Δεδομένα Σου

---

Του συνεργάτη της στήλης “Ψηφιακά Δικαιώματα”

Σε μια εποχή όπου τα smartphones έχουν γίνει η προέκταση του εαυτού μας και οι εφαρμογές γνωρίζουν τι θα φάμε πριν το παραγγείλουμε, το ερώτημα είναι απλό και βαθιά φιλελεύθερο: Σε ποιον ανήκουν οι πληροφορίες που σε αφορούν;

Αν ο φιλελευθερισμός σέβεται το άτομο, την ιδιοκτησία και την αυτοδιάθεση, τότε η εποχή των προσωπικών δεδομένων μας καλεί να επαναδιατυπώσουμε: είμαστε εμείς οι ιδιοκτήτες των ψηφιακών εαυτών μας;

---

Προσωπικά Δεδομένα: Το Ψηφιακό Ανάλογο της Περιουσίας

Στην οικονομική θεωρία του φιλελευθερισμού, η ιδιοκτησία είναι απαραβίαστη. Είναι, μαζί με την ελευθερία έκφρασης και την αυτονομία, θεμέλιο κάθε κοινωνικού συμβολαίου. Αντιστοίχως, τα δεδομένα που μας περιγράφουν — από τις αγορές μας έως τις πολιτικές μας απόψεις — είναι ένα νέο είδος προσωπικής περιουσίας.

Αυτό σημαίνει πως η επεξεργασία των προσωπικών δεδομένων χωρίς ρητή και ενσυνείδητη συγκατάθεση παραβιάζει όχι απλώς έναν κανονισμό, αλλά μια θεμελιώδη αρχή ιδιοκτησίας.

---

Κράτος, Εταιρείες και Ατομικά Δικαιώματα

Στον δημόσιο διάλογο, η παρακολούθηση συχνά εμφανίζεται ως “θέμα ασφάλειας”. Όμως ένας πραγματικός φιλελεύθερος πολίτης δεν αποδέχεται την εξίσωση "λιγότερη ιδιωτικότητα για περισσότερη ασφάλεια" χωρίς σοβαρές εγγυήσεις.

Γιατί;

• Διότι η παρακολούθηση οδηγεί σε αυτολογοκρισία (φαινόμενο chilling effect).

• Διότι ο πολίτης γίνεται ύποπτος εκ προοιμίου, και όχι το κράτος υπόλογο για τη διαφάνεια.

• Διότι η κατάχρηση εξουσίας — κρατικής ή εταιρικής — είναι αντιφιλελεύθερη από τη φύση της.

Η φιλελεύθερη προσέγγιση απαιτεί κρατική ουδετερότητα και λογοδοσία στις παρακολουθήσεις. Δεν είναι αποδεκτό να δημιουργούνται συστήματα “μαζικής επεξεργασίας δεδομένων” χωρίς δικαστικό έλεγχο και χωρίς ενημέρωση του πολίτη.

---

Αγορά και Δεδομένα: Ασυμμετρία Ισχύος

Το ελεύθερο εμπόριο και ο ανταγωνισμός απαιτούν συμμετρία πληροφόρησης. Όταν οι πολίτες δίνουν προσωπικά δεδομένα σε εταιρείες χωρίς να ξέρουν πώς, γιατί και για πόσο θα χρησιμοποιηθούν, τότε δεν έχουμε ελεύθερη συναλλαγή — έχουμε ασυμμετρία ισχύος.

Η φιλελεύθερη λύση:

• Ελεύθερη αγορά με κανόνες διαφάνειας και λογοδοσίας.

• Υποχρέωση σαφούς συγκατάθεσης πριν την επεξεργασία δεδομένων.

• Δικαίωμα φορητότητας: να παίρνεις τα δεδομένα σου και να μετακινείσαι ελεύθερα σε άλλη υπηρεσία — όπως και με μια τραπεζική σου κατάθεση.

---

GDPR: Η Ευρωπαϊκή Φιλελεύθερη Απάντηση

Ο Γενικός Κανονισμός για την Προστασία Δεδομένων (GDPR) είναι ένα από τα πιο φιλελεύθερα νομοθετήματα του 21ου αιώνα. Δίνει στον πολίτη:

• Δικαίωμα ενημέρωσης και συγκατάθεσης

• Δικαίωμα στη λήθη (διαγραφή)

• Δικαίωμα εναντίωσης

• Δικαίωμα στην πρόσβαση

• Δικαίωμα φορητότητας

Ο GDPR ενισχύει την ψηφιακή αυτοδιάθεση, όχι την κρατική παρέμβαση. Απαιτεί να υπάρχει λογική και αιτία στην επεξεργασία κάθε δεδομένου.

---

Big Tech και το Δικαίωμα στην Ανωνυμία

Οι κολοσσοί της τεχνολογίας εδραιώνουν ένα μοντέλο όπου κάθε κλικ σου καταγράφεται. Οι πολίτες γίνονται προϊόντα. Όμως ένας φιλελεύθερος κόσμος χρειάζεται το δικαίωμα στην ανωνυμία. Δεν μπορείς να είσαι πραγματικά ελεύθερος αν παρακολουθείσαι συνεχώς.

Η λύση δεν είναι να καταργήσουμε τις πλατφόρμες — είναι να εξισορροπήσουμε την ισχύ με νομοθεσία, διαφάνεια, και ατομική ψηφιακή παιδεία.

---

Συμπέρασμα: Ελευθερία, Αυτοδιάθεση, Ιδιοκτησία

Τα προσωπικά δεδομένα είναι ο πυρήνας της ατομικής μας ελευθερίας στον 21ο αιώνα. Όπως οι πρόγονοι του φιλελευθερισμού διεκδίκησαν ελευθερία λόγου, θρησκείας και ιδιοκτησίας, σήμερα η πρόκληση είναι να διεκδικήσουμε την ψηφιακή μας ιδιοκτησία.

Ο φιλελευθερισμός δεν είναι παρελθόν. Είναι ο φρουρός του μέλλοντος — αρκεί να προσαρμοστεί στις νέες μορφές εξουσίας και ελέγχου που γεννά η ψηφιακή εποχή.